Краіна пад прымусам

Даведаўшыся вынікі апытаньня, праведзенага сярод прадпрымальнікаў Беларусі на замову аб’яднаньня “Перспектыва”, быў вельмі ўражаны адной лічбай. Апынулася, што 58,5% апытаных пачалі прадпрымальніцкую дзейнасьць змушана, бо іншага выйсьця ў людзей проста не было. То бок нават такое добрае пачынаньне, як адкрыцьцё ўласнае справы, большасьць людзей зьдзясьняла пад прымусам!

Цяжка казаць, наколькі гэты факт абумовіў невялікую пасьпяховасьць беларускіх ІП. Прыватна я схільны думаць, што куды больш істотным чыньнікам у гэтым сэнсе ёсьць празьмернае дзяржаўнае рэгуляваньне. У гэтым рэчышчы было б цікава ведаць, колькі з гэтых “змушаных” прадпрымальнікаў цяпер задаволеныя тым, што ўрэшце пачалі працаваць на сябе. Апытаньне пра гэта маўчыць, але, думаецца мне, што далёка ня кожны адказаў бы на гэтае пытаньне шчыра.

Мушу прызнаць: сам факт таго, што людзі ішлі ў прадпрымальнікі ад безвыходнасьці, мяне ня моцна зьдзівіў. Бо ўсе мы горш ці лепш памятаем часы, калі на беларускіх “гігантах прамысловасьці” масава праходзілі скарачэньні пасьля развалу СССР. Але маштабы зьявы сапраўды ўражваюць! Гэта прымусіла чарговы раз задумацца, колькі ж чалавек у нашай краіне займаюцца тым, чым вымушаныя, а ня чым хочуць займацца.

Многія маладыя людзі вымушаныя ісьці служыць у войска; студэнты-бюджэтнікі вымушаныя адпрацоўваць па разьмеркаваньні; мноства нашых суграмадзянаў вымушаныя ехаць за мяжу, каб зарабіць на жыцьцё для сваёй сям’і; многія маладзёны вымушана ідуць працаваць у міліцыю, бо нідзе больш за такую працу такія грошы ня плоцяць; многія настаўнікі вымушана працуюць за невялікі заробак, бо іншай працы ў сваім горадзе можна і не знайсьці. І як поўны антыпод сытуацыі, згаданай мной на пачатку – многія людзі робяцца найманымі працаўнікамі, бо ня могуць пачаць уласную справу...

Улічваючы, што любімы занятак ёсьць адным з істотных складнікаў чалавечага шчасьця, а недахоп апошняга часам змушае людзей ісьці на скрайнія захады, зусім ня дзіўна, што Беларусь мае высокі паказчык па самагубствах.

Безумоўна, заўсёды можна сказаць, што кожны чалавек ёсьць кавалём уласнага шчасьця, і што кожны мае права рабіць свой выбар. Згода. Вось толькі чамусьці атрымліваецца, што альтэрнатывамі выступаюць розныя з пералічаных мной вышэй “вымушаных” варыянтаў.

Каб давершыць карціну, прысьвечаную прымусу, прапаную зьвярнуць увагу на тое, якім чынам прымаюцца рашэньні кіраўніцтвам нашай краіны. Значная частка зь іх прымалася пад прымусам! Узгадайце хаця б продаж “Белтрансгазу” ці БПС-Банку, нерашучыя крокі па лібералізацыі, дэвальвацыю пачатку 2009 году, падпісаньне дакумантаў па АДКБ і г.д. Больш таго, пасьля словаў прэзыдэнта Лукашэнкі пра тое, што ён “наеўся гэтай улады”, складваецца ўражаньне, што балятавацца на чарговы тэрмін ён будзе таксама змушана.

Зрэшты, не выбіваецца з гэтага шэрагу і апазыцыйны асяродак. І гаворка тут ня толькі пра вымушаныя паходы на Бангалёр ці высокія кошты на арэндаваныя памяшканьні. Многія лідэры партыяў ды грамадзкіх аб’яднаньняў працягваюць кіраваць імі, бо проста ня могуць знайсьці сабе іншага занятка, а карміць сям’ю неяк трэба.

У такой сытуацыі ўсё, што можна параіць усім, хто адчувае змушанасьць свайго становішча,- гэта прынаймней захоўваць стан унутранай свабоды. Унутрана вольны чалавек мае больш шансаў стацца вольным насамрэч. Ні ў якім разе не заклікаю імгненна кідаць “змушаныя” заняткі – часам гэта проста немагчыма альбо неразумна. Але ж рабіць пэўныя, хоць бы і невялічкія, крокі ў бок сваіх жаданьняў ды памкненьняў усё ж варта.